Γιατί το φροϋδικό ασυνείδητο είναι καινοτόμο και ουσιωδώς ετεροτοπικό

Κείμενο που παρουσιάστηκε ως αναρτημένη ανακοίνωση (πόστερ) στο 20th WPA World Congress of Psychiatry (virtual) που διεξάχθηκε στις 10-13 Μαρτίου 2021.

Μπροστά στις σύγχρονες προόδους στους τομείς της νευροεπιστήμης και της γνωσιακής ψυχολογίας, τίθεται το ερώτημα σχετικά με τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Αυτή η θέση υπαγορεύεται από την ίδια τη φύση εκείνου που συνιστά το ψυχαναλυτικό πεδίο, δηλαδή του ασυνειδήτου. Ο ίδιος ο Φρόιντ, ο οποίος υποστήριξε ότι η υπόθεση του ασυνείδητου είναι και θεωρητικά απαραίτητη και πρακτικά δικαιολογημένη, ονόμασε την προσέγγισή του μεταψυχολογία. Στην πραγματικότητα, είναι τέτοια η καινοτομία του φροϋδικού ασυνείδητου που δεν μπορεί παρά να είναι ουσιωδώς ετερο-τοπικό.

Αυτή η καινοτομία, όπως έδειξε με τη διδασκαλία του ο Ζακ Λακάν, είναι εξαιρετικά πολύπλευρη: πρόκειται για μια άνευ προηγουμένου αντίληψη του υποκειμένου, όχι πλέον ως ενοποιητική αρχή της συνείδησης και της αντίληψης, αλλά ως απλή επίπτωση του συμβολικού πεδίου˙ για μια αντίληψη της αιτιότητας (ενορμητικό αντικείμενο-αίτιο της επιθυμίας), η οποία έρχεται σε αντίθεση με οποιαδήποτε προηγούμενη επιστημονική ή φιλοσοφική αντίληψη˙ για μια νέα ηθική, η οποία καθιστά το υποκείμενο υπεύθυνο για την απόλαυσή του και, επομένως, για τα συμπτώματά του˙ για μια αντι-διαισθητική προσέγγιση της σεξουαλικότητας, η οποία θεωρείται μέσα στην αναπόδραστη αμαλγαμάτωσή της με τη γλώσσα και, κατά συνέπεια, ως θεμελιωδώς τραυματική˙ και για μια νέα ερευνητική μεθοδολογία, στο βαθμό που το ασυνείδητο δεν μπορεί να εντοπιστεί αντικειμενικά, αλλά εξαρτάται από τη μεταβίβαση του αναλυόμενου και την επιθυμία του αναλυτή να υπάρχει το ασυνείδητο.

Εφόσον η ψυχανάλυση είναι μια τεχνητή διάταξη, και εφόσον το ασυνείδητο δεν μπορεί να αναχθεί σε μία εγκεφαλική λειτουργία ούτε να αποδοθεί στο νοητικό ή ψυχολογικό πεδίο, η θέση του ασυνείδητου στον κόσμο οφείλει να δημιουργείται ασταμάτητα από τους εν ενεργεία αναλυτές.