Γιατί να κάνω ψυχανάλυση

Η ψυχανάλυση είναι η παλαιότερη και καλύτερα μελετημένη θεραπευτική αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών. Έχει συσσωρευμένη κλινική εμπειρία δεκατριών δεκαετιών από τότε που ο Σίγκμουντ Φρόιντ την εφάρμοσε με επιτυχία σε νέες γυναίκες που έπασχαν από υστερική νεύρωση.

Σήμερα, η θέση της ψυχανάλυσης είναι εδραιωμένη σε όλο τον κόσμο, όπως φαίνεται από την ύπαρξη παγκόσμιων ψυχαναλυτικών ενώσεων και εταιριών που αριθμούν ως μέλη δεκάδες χιλιάδες κλινικούς.

Οι ενδείξεις της ψυχανάλυσης

Η ψυχανάλυση είναι μια θεραπευτική μέθοδος για όλους. Μπορεί κανείς να υποφέρει από άγχος ή αϋπνία˙ από κρίσεις πανικού ή φοβίες˙ από εμμονές ή τάσεις φυγής˙ από «νεύρα» ή εκρήξεις θυμού˙ από αίσθημα κενού ή συναισθηματικές μεταπτώσεις˙ από θλίψη ή αίσθημα ματαιότητας˙ από διαπροσωπικές δυσκολίες ή αίσθημα μοναξιάς˙ από ανορεξία ή βουλιμία: ο καθένας μπορεί να απευθυνθεί σε έναν ψυχαναλυτή, έστω και αν, παράλληλα, λαμβάνει άλλου είδους θεραπεία για το πρόβλημά του, για παράδειγμα μια φαρμακευτική αγωγή.

Η ψυχαναλυτική μέθοδος

Η ψυχανάλυση είναι μία μαιευτική μέθοδος˙ βοηθάει έναν άνθρωπο που υποφέρει να μάθει κάτι ουσιαστικό όχι μόνο για αυτό που τον βασανίζει, αλλά κυρίως για τον εαυτό του, για τη ζωή του, για ό,τι τον έχει ενδεχομένως τραυματίσει. Προχωρώντας σε μία αναλυτική θεραπεία, ανακαλύπτουμε κατά κανόνα ότι το αρχικό μας σύμπτωμα κρύβει βαθύτερα, σοβαρότερα ζητήματα, συναισθηματικά, διαπροσωπικά, υπαρξιακά που χρειάζεται να αντιμετωπιστούν. Σε αυτό διαφέρει η ψυχανάλυση από όλες τις άλλες θεραπείες: δεν αρκείται στην κορυφή του παγόβουνου...

H ψυχανάλυση δεν είναι μια εύκολη διαδικασία, καθώς προϋποθέτει την ενεργό εμπλοκή του θεραπευόμενου. Από τον τελευταίο όμως απαιτεί μόνο ένα πράγμα, να αφεθεί ελεύθερος και να μιλήσει για τον εαυτό του, τη ζωή του, να πει την ιστορία του πόνου του. Δεν υπάρχει πρόγραμμα ή ατζέντα σε αυτά που θα πει, ούτε ο ψυχαναλυτής θα υποδείξει ασκήσεις ή τεχνικές. Κυρίως, δεν υπάρχει καμία ηθική κρίση, δεν υποστηρίζεται καμία νόρμα, δεν εκφράζεται κανένα «πρέπει» στην ψυχανάλυση. Κάθε αναλυόμενος αντιμετωπίζεται στην ενικότητά του. Αλλά πρέπει να έχει τη διάθεση να ανακαλύψει κάτι για αυτό που τον ταλαιπωρεί, να αποκτήσει σχετικά με αυτό μία γνώση.

Η ψυχανάλυση απαιτεί δέσμευση, συνέπεια και επιμονή. Πηγαίνει κανείς στο γραφείο του αναλυτή ξανά και ξανά, βδομάδα τη βδομάδα. Πολλοί άνθρωποι επιλέγουν να συνεχίζουν την ανάλυσή τους για χρόνια. Η ψυχανάλυση δεν είναι χάπι που προσφέρει άμεση ανακούφιση. Η βοήθεια όμως που μπορεί να προσφέρει είναι μακροπρόθεσμη, ουσιαστική και μόνιμη, καθώς δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια ουσιαστική αλλαγή στη ζωή ενός ανθρώπου.

Η ηθική της ψυχανάλυσης

Η ψυχανάλυση διαφέρει από όλες τις άλλες θεραπευτικές πρακτικές κατά το ότι απευθύνεται σε πάσχοντα άτομα που, συγχρόνως, είναι και υπεύθυνα υποκείμενα. Κάνοντας ψυχανάλυση, αναγνωρίζει κανείς την απόσταση που χωρίζει τα μέσα που επιλέγει από τους σκοπούς που θέτει στη ζωή. Αυτή η απόσταση είναι ό,τι, στην ψυχανάλυση, ονομάζουμε ασυνείδητο. Για να γίνει αυτό, χρειάζεται να αρχίσει κανείς να αναγνωρίζει σιγά σιγά αυτό που συνιστά την ιδιαίτερη ανεπίγνωστη επιθυμία του, αλλά και αναλάβει την ευθύνη του για αυτήν. Η ψυχανάλυση δεν είναι απελευθέρωση της επιθυμίας, αλλά δέσμευση σε αυτήν. 

Ο αναλυτής, από την πλευρά του, έχει ευθύνη να ακούσει μέσα στο λόγο του αναλυόμενου την παρουσία ενός άλλου νοήματος, που διαφεύγει της προσοχής και που δεν είναι το κοινώς εννοούμενο. Επιτρέπεται έτσι στον αναλυόμενο να βρει τη δική του υποκειμενική λύση κινητοποιώντας τα δικά του ψυχικά και νοητικά μέσα. Πρόκειται για μια λύση που δεν είναι προβλέψιμη από πριν, που  δεν υπακούει σε πρότυπα και συνταγές, αλλά είναι σύμφωνη με την επιθυμία του υποκειμένου.

Γεώργιος Μητρόπουλος, Ψυχίατρος-Ψυχοθεραπευτής